Jakość wody

Aby zapewnić doskonałą jakość wody pitnej w Berlinie teraz i w przyszłości, monitorujemy ją w sposób ciągły i na każdym etapie cyklu wody pitnej — w gruncie, w studniach, w naszych wodociągach, w rurociągach i w punkcie czerpania przez użytkownika.

Rozporządzenie w sprawie wody pitnej

Jako podstawa prawna, niemieckie rozporządzenie w sprawie wody pitnej (Trinkwasserverordnung – TrinkwV) wymaga wysokiej jakości, od dostawcy wody aż po kran w domu.

Rozporządzenie w sprawie wody pitnej stanowi, że spożywanie lub wykorzystywanie wody nie może w żadnym wypadku zagrażać zdrowiu ludzkiemu. Muszą to wziąć pod uwagę zakłady wodociągowe obsługujące sieci wodociągowe oraz właściciele lub operatorzy instalacji wody pitnej, czyli właściciele i zarządcy domów. Obowiązek ten nie istnieje w przypadku właścicieli domów, którzy korzystają ze swojej nieruchomości wyłącznie dla siebie lub na rzecz najemców.

Aby zapewnić wymaganą prawnie wysoką jakość wody, firmy lub osoby odpowiedzialne muszą spełniać następujące wymagania:

Jakość chemiczna i mikrobiologiczna wody musi przez cały czas spełniać wymagania rozporządzenia w sprawie wody pitnej. Muszą to monitorować lokalne organy ochrony zdrowia.
Podczas czerpania, uzdatniania i dystrybucji wody należy przestrzegać uznanych zasad dobrej praktyki inżynierskiej. Oznacza to między innymi przestrzeganie przepisów Niemieckiego Instytutu Normalizacyjnego (Deutsches Institut für Normung – DIN) oraz Niemieckiego Stowarzyszenia Techniczno-Naukowego Gazu i Wody (Deutsche Verein des Gas- und Wasserfaches – DVGW).

Jakość

Ustawodawca określa najwyższe wymagania dotyczące wody pitnej. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wody pitnej (TrinkwV) musi ona być klarowna, bezbarwna, bezwonna, chłodna, o nieskazitelnym smaku i pozbawiona jakichkolwiek właściwości szkodliwych dla zdrowia.

Przestrzegamy tych przepisów i w niektórych przypadkach osiągamy wartości znacznie poniżej wartości granicznych określonych prawnie. Aby to osiągnąć, stale testujemy jakość wody we wszystkich stacjach obiegu wody pitnej. Zaczynając od wód gruntowych, stale monitorujemy ponad 2500 naszych studni monitorujących. Pobieramy również próbki bezpośrednio z naszych studni i ponownie krytycznie badamy wodę gruntową pod mikroskopem bezpośrednio po jej wypompowaniu na powierzchnię. Wodociągi prowadzą codzienny monitoring w celu określania składu chemicznego i biologicznego uzdatnionej wody pitnej. Uzupełnienie stanowi ciągły pomiar wskaźników w czasie rzeczywistym.

Aby mieć pewność, że jakość wody na drodze do konsumenta nie ulegnie pogorszeniu — ewentualnie z powodu prac budowlanych lub nieszczelności w sieci rurociągów — próbki pobierane są w gęstych odstępach wzdłuż sieci oraz u 180 odbiorców w Berlinie. Próbki te są następnie analizowane w naszych akredytowanych laboratoriach. Gęsty łańcuch analiz gwarantuje możliwość wykrywania i usuwania zanieczyszczeń w obiegu wody pitnej w dowolnym momencie i w odpowiednim czasie.

Ta jakość ma naturalne pochodzenie: berlińska woda pitna jest produktem czystym i naturalnym, pozyskiwanym całkowicie z naszych regionalnych wód gruntowych. Najwyższą jakość wody zapewniają idealne warunki geologiczne, rozległe obszary ochrony wód i rygorystyczna zasada ostrożności.

Jako woda pitna i do użytku domowego, nasza woda nie wymaga żadnego dodatkowego uzdatniania. Dobrą jakość wód gruntowych zapewniają: kompleksowe oczyszczanie ścieków, duże obszary ochrony wód w mieście i warstwy gruntu, które w naturalny sposób oczyszczają wodę. W zakładzie wodociągowym ograniczamy jedynie zawartość żelaza i manganu, które pogarszają smak i mogą barwić wodę, ale nie są szkodliwe dla zdrowia. Nie stosuje się żadnych dodatków chemicznych. Dlatego pijąc naszą wodę pitną, można w pełni cieszyć się czystą naturą.

Szczególną uwagę zwracamy na naturalne zarządzanie naszymi zasobami. Obejmuje to uzdatnianie wody w sposób naturalny, uzupełnianie wód gruntowych i dokładne uzdatnianie ścieków, które po użyciu powracają do cyklu naturalnego.

Dane z analiz według kodów pocztowych

Składniki

Berlińska woda pitna zawiera minerały i pierwiastki śladowe. Jest ona czerpana z zasobów wód gruntowych berlińskiej doliny lodowcowej i ma najwyższą jakość. Berlińska woda występuje w stanie naturalnym i nie wymaga chlorowania. Nie stosuje się dodatków, takich jak fluorki zapobiegające psuciu się zębów.

Należy pamiętać, że woda pitna nie wystarcza na pokrycie zapotrzebowania organizmu na minerały. Tak samo ważna jest zrównoważona i zdrowa dieta.

Stan na 2021 r.	Wartość w mg/l	Wartość graniczna w mg/l*	Zalecana dzienna porcja w mg**
Wodorowęglany	254
Wapń	110		800
Magnez	11		375
Potas	5		2000
Żelazo	< 0,05	0,2	14
Sód	38	200
Siarczany	105	250
Chlorki	56	250	800

* Wartości graniczne określone w rozporządzeniu w sprawie wody pitnej (Trinkwasserverordnung – TrinkwV)
** Zalecane dzienne spożycie (UE-RDA) zgodnie wg dyrektywy 90/496/EWG

Dane z analiz według kodów pocztowych

Substancje śladowe

Czy wiesz, że wodą w Berlinie zarządza się w cyklu? Działa to prawie naturalnie, kiedy uzdatniamy wodę gruntową bez dodatków chemicznych i rozprowadzamy ją w mieście naszymi rurami. Odbieramy ścieki i kanalizacją doprowadzamy je do oczyszczalni ścieków, a po oczyszczeniu zwracamy wodę naturze. Największe wyzwanie polega na odfiltrowywaniu zanieczyszczeń niewidocznych. Dzieje się tak, ponieważ ludzie pozostawiają po sobie — celowo lub przypadkowo — mikroskopijnie małe ślady, które można usunąć wyłącznie w złożonych procesach.

Pytania i odpowiedzi na temat substancji śladowych

Czy w Berlinie nadal można pić wodę z kranu?

Tak, i twierdzi tak nie tylko zakład Berliner Wasserbetriebe, ale także Niemiecka Agencja Ochrony Środowiska (Umweltbundesamt). Niedawno wydała ona certyfikat, że woda pitna, zwłaszcza z większych ujęć, ma „doskonałą jakość” (informacja prasowa z dnia 12.02.2015 r., http://www.umweltbundesamt.de/presse/presseinformationen/deutsches-trinkwasser-erhaelt-wieder- die-note-sehr). W związku z tym w Berlinie woda z kranu jest wodą pitną. To nie tylko nazwa, ale raczej informacja, że nasza woda spełnia wymagania rozporządzenia w sprawie wody pitnej (Trinkwasserverordnung) — najsurowszych przepisów dotyczącym żywności w Niemczech.

Czym są substancje śladowe?

Substancje śladowe to związki chemiczne występujące w wodzie w bardzo niskich stężeniach — to znaczy w zakresie jednego mikrograma (μg) na litr lub mniej. Do organicznych substancji śladowych znajdujących się w wodach powierzchniowych, gruntowych lub wodzie pitnej zaliczają się na przykład substancje farmaceutyczne, chemikalia przemysłowe i sztuczne słodziki. Tytułem wyjaśnienia: jeden mikrogram to jedna milionowa grama.

Jak dostają się one do wody pitnej?

W Berlinie istnieje naturalny cykl hydrologiczny: berlińska woda pitna w — podobnie jak w większości innych obszarów Niemiec — jest czerpana z wód gruntowych i filtratów brzegowych. Nasze zakłady wodociągowe czerpią poprzez studnie głębinowe wodę, która wcześniej przeniknęła i przesiąkła do gruntu — poprzez opady atmosferyczne oraz z wód powierzchniowych (czyli filtratu brzegowego). Woda dociera do mieszkańców siecią rurociągów, a po jej zużyciu jest zwracana siecią kanalizacyjną do oczyszczalni ścieków. Tam jest oczyszczana, a następnie odprowadzana do wód, takich jak jezioro Tegeler See, rzeka Sprewa lub kanał Teltow. Cykl rozpoczyna się od początku.

Organiczne substancje śladowe dostają się do cyklu hydrologicznego różnymi drogami: z powietrza, z oczyszczalni ścieków, przez kanały deszczowe, z osadów ściekowe, ze składowisk odpadów lub innych miejsc zanieczyszczonych. Produkty lecznicze przeznaczone dla ludzi dostają się do ścieków przede wszystkim przez toaletę, przechodzą przez oczyszczalnię ścieków i stamtąd przedostają się do cyklu hydrologicznego. Dlatego ważne jest, aby leków przeterminowanych lub niepotrzebnych nigdy nie wyrzucać do toalety, ale przekazywać do punktów zbiórki substancji niebezpiecznych firmy zajmującej się gospodarką odpadami BSR (www.bsr.de).

W jakich stężeniach występują substancje śladowe?

Berliner Wasserbetriebe analizuje swoją wodę pod kątem szeregu substancji śladowych i publikuje wyniki analizy w Internecie (www.bwb.de/wasser). Wszystkie te substancje występują w stężeniach rzędu mikrogramów (μg) na litr, a niektóre w stężeniach znacznie mniejszych. Jeden μg to jedna milionowa grama. Dwa przykłady wyraźnie ilustrują, co oznacza ta ilość: 1 μg/l to tak, jakby rozpuszczono kostkę cukru w takiej ilości wody, jaką może przewieźć 100 cystern drogowych. Innymi słowy: tabletka zawiera 400 miligramów składników aktywnych (czyli 400 000 mikrogramów, czyli cztery miliony razy więcej niż w jednym litrze wody pitnej). Aby przyjąć tę dawkę w wodzie pitnej, trzeba by pić dwa litry dziennie przez ponad 2000 lat.

Uwaga dotycząca pomiaru: metody i przyrządy pomiarowe są coraz doskonalsze — nie oznacza to jednak, że mierzone wartości zawsze można ocenić. Nauka, a także my mamy ten problem z licznymi substancjami śladowymi, które znajdujemy w obiegu wody. Przykład precyzji współczesnych przyrządów pomiarowych: jeżeli po zażyciu środka kontrastowego do zdjęć rentgenowskich pacjent uda się do toalety, a zawartość toalety spłynie nieoczyszczona do jeziora Tegeler See (co oczywiście się nie zdarza), moglibyśmy wówczas zmierzyć ten rentgenowski środek kontrastowy (wyliczenie leżące u podstaw: założenie – 26 g środka kontrastowego dla promieni rentgenowskich w 26 milionach metrów sześciennych wody). Jednak obecnie nie wiadomo jeszcze, jak szkodliwe jest to dla zwierząt w jeziorze, a później dla obiegu wody i wody pitnej. Istnieją zatem tak zwane orientacyjne wartości zdrowotne (GOW – Gesundheitlicher Orientierungswert).

Czym jest orientacyjna wartość zdrowotna (Gesundheitlicher Orientierungswert – GOW)?

GOW nie jest wartością graniczną, ale jedynie wartością ostrożną dla substancji, których nie można jeszcze jednoznacznie ocenić. Są to wartości bardzo zachowawcze. Według Niemieckiej Agencji Ochrony Środowiska (UBA) ich krótko- i średnioterminowe przekroczenie (przez nawet dziesięć lat) o trzy- do dziesięciokrotności wartości granicznej „nie daje powodów do obaw o zdrowie”. Upraszczając: GOW są wartościami z zastosowanymi marginesami bezpieczeństwa, tak aby wykluczyć zagrożenie dla zdrowia (źródło: Niemiecka Agencja Ochrony Środowiska (UBA), Niemiecki Federalny Instytut Oceny Ryzyka (Bundesamt für Risikobewertung – BfR).

Jeżeli dzięki naszym nowoczesnym metodom pomiarowym wykryjemy w wodzie pitnej nowe substancje, zgłaszamy je do berlińskiego Urzędu ds. Zdrowia i Spraw Społecznych (Landesamt für Gesundheit und Soziales – LAGeSo) oraz UBA jako właściwych organów i wnioskujemy o GOW. W przypadku przekroczenia GOW dostawcy wody muszą skonsultować się z władzami ds. zdrowia i uzgodnić krótko- i średnioterminowe środki, które należy podjąć w celu zminimalizowania tej wartości. Robimy to (patrz pytanie 8).

Co to jest wartość graniczna?

Wartości graniczne (limity) to maksymalne stężenia składników naturalnych, pozostałości składników aktywnych i substancji zanieczyszczających środowisko w żywności, towarach, a także w wodzie i powietrzu. Wartości te określone są w ustawach i rozporządzeniach. W przypadku ich przekroczenia odpowiedzialne zakłady — mogą to być zakłady wodociągowe, a także przedsiębiorstwa przemysłowe lub producenci farmaceutyków — muszą podejmować natychmiastowe działania w celu zmniejszenia wartości i zapobiegania zagrożeniom. Niemieckie rozporządzenie w sprawie wody pitnej określa zakres wartości granicznych na przykład dla ołowiu, kadmu, sodu i uranu. Berlińska woda pitna osiąga wartości znacznie poniżej tych wartości granicznych. Informacje na temat jakości wody, jej składników i rozporządzenia w sprawie wody pitnej można znaleźć także tutaj: www.bwb.de/wasser.

Jak Berliner Wasserbetriebe przeciwdziała obecności substancji śladowych w cyklu hydrologicznym?

Priorytetem dla Berliner Wasserbetriebe jest zapewnianie wysokiej jakości wody pitnej, dlatego monitorujemy naszą wodę pitną w ponad 3300 studniach kontrolnych, na przykład w studniach wód gruntowych, wodociągach i sieci rurociągów.

Ponadto Berliner Wasserbetriebe wraz z właściwymi władzami, LAGeSo i UBA, a także instytucjami naukowymi testuje dalsze kroki, które prowadzą do trwałej redukcji stężenia substancji śladowych w całym berlińskim obiegu wody. Etapy te obejmują wykorzystywanie ozonu, filtrację flokulacyjną i węgiel aktywny do dalszego oczyszczania ścieków w oczyszczalni ścieków Schönerlinde oraz wdrażanie kolejnych 4 etapów oczyszczania w naszych pozostałych czterech oczyszczalniach ścieków.

Ponadto stale pobieramy próbki — dwa do trzech razy w tygodniu — i analizujemy pobraną w wodociągach wodę nieuzdatnioną i pitną. Co najmniej raz w roku z około 650 studni i studni monitorujących jakość, znajdujących się na obszarze zlewni wodociągów pobiera się dodatkowe próbki i poddaje się je analizie. Monitoring ten wykracza poza zakres prawny określony w rozporządzeniu w sprawie wody pitnej.

Ponadto Berliner Wasserbetriebe od lat aktywnie uczestniczy w licznych projektach badawczych dotyczących wykrywania, oceny i zmniejszania ilości substancji śladowych w obiegu wody. Na przykład projekt badawczy ASKURIS (askuris.tu-berlin.de), który dotyczy wyszukiwania, oceny i usuwania substancji śladowych z obiegu wody i dostarczył nam cennych informacji na temat oczyszczania ścieków. W ramach innych projektów wraz z partnerami naukowymi badamy substancje śladowe w wodach powierzchniowych Berlina oraz w odpływach/kanałach wód deszczowych i sprawdzamy jak zintegrować usuwanie substancji śladowych z dalszym etapem oczyszczania w oczyszczalniach ścieków. Więcej informacji na temat badań i rozwoju w Berliner Wasserbetriebe można znaleźć na stronie http://www.bwb.de/forschung.

Co mogę zrobić, aby zmniejszyć wprowadzanie substancji śladowych do obiegu wody?

Każdy z nas może przyczyniać się do ograniczania ilości substancji śladowych, na przykład poprzez ukierunkowane i oszczędne przyjmowanie leków. Należy zapytać swojego lekarza, czy wie cokolwiek na temat integralności środowiskowej przepisanego leku i czy istnieje równie skuteczna alternatywa, która jest mniej szkodliwa dla środowiska i obiegu wody. Gdyż istnieją leki, które ulegają całkowitemu rozkładowi w oczyszczalni ścieków lub najpóźniej w drodze do wód gruntowych. Ważne jest również, aby nigdy nie wyrzucać niezużytych lub przeterminowanych leków do toalety, ale utylizować je w sposób przyjazny dla środowiska w punktach zbiórki substancji niebezpiecznych w BSR (www.bsr.de). Środki czyszczące i inne środki chemiczne należy stosować oszczędnie i nigdy nie wyrzucać ich do toalety. To samo dotyczy farb i lakierów, ponieważ w przeciwnym razie one również dostają się do obiegu wody.

Z kim można się skontaktować, aby dowiedzieć się więcej?

Na stronie www.bwb.de/wasser można znaleźć nie tylko informacje na temat substancji śladowych, ale także ogólnie o składnikach wody. Publikowane są tam dokładne wartości analityczne z naszych wodociągów. Projekt badawczy ASKURIS (Antropogeniczne substancje śladowe i patogeny w miejskim cyklu hydrologicznym: ocena, bariery i komunikacja o ryzyku) ma również stronę internetową, na której publikowanych jest wiele informacji na ten temat: www.askuris.de. Więcej informacji można znaleźć także na stronach internetowych Niemieckiej Agencji Ochrony Środowiska www.uba.de, Berlińskiego Centrum Kompetencji ds. Wody, www.kompetenz-wasser.de, Centrum Kompetencji w zakresie Mikrozanieczyszczeń Baden-Württemberg, www. koms-bw.de, Niemieckiego Stowarzyszenia ds. Wody, Ścieków i Odpadów (DWA) www.dwa.de oraz uniwersytetu RWTH Aachen, www.spurenstoffe.net.

Twardość wody

Berlińska woda zawiera wiele cennych minerałów i pierwiastków śladowych. Z powodu twardości wynoszącej 14 °dH jest uznawana za wodę twardą. To, co potocznie określa się jako „kredowe”, jest dobre dla organizmu ludzkiego, ale nie dla ekspresu do kawy, zmywarki i innych sprzętów gospodarstwa domowego.

Co oznacza twardość wody?

Berlińska woda zawiera wiele cennych minerałów i pierwiastków śladowych. Pod wpływem cząsteczek wody minerały rozkładają się na jony posiadające otoczki hydratów i odpowiadają za przewodność elektryczną, wartość pH oraz zdolność rozpuszczania kalcytu w wodzie.

Powszechnie wiadomo, że woda twarda wymaga do mycia większej ilości mydła niż woda miękka. Tzw. twardość wody jest tradycyjnie podawana w „niemieckich stopniach twardości” (°dH). Do tej pory kwestionowano, czy obejmuje to w pełni zawartość magnezu w wodzie. Obecnie wiemy, że nie.

Słusznie zatem można mówić o „osadach z wapnia” (kamienia) z berlińskiej wody, ponieważ nie zawierają one węglanu magnezu, a jedynie węglan wapnia. Z tego powodu przy określaniu zakresu twardości w Berlinie stosuje się ściśle brzmienie § 9 niemieckiej ustawy o detergentach i środkach czyszczących (Wasch- und Reinigungsmittelgesetz):

„zakres twardości średnich: od 1,5 do 2,5 milimola węglanu wapnia na litr”
„zakres twardości wysokich: ponad 2,5 milimola węglanu wapnia na litr”

Jednostka milimol na litr (mmol/l) wymaga przyzwyczajenia, jest jednak uniwersalna i można ją stosować nie tylko do wapnia i magnezu, ale także do sodu, wodorowęglanów, chlorków, siarczanów i innych jonów w wodzie.

1 mmol/l oznacza 5,6 °dH.

Tradycyjne wyrażanie zakresu twardości

Twardość całkowita [°dH]	Rodzaj wody
mniej niż 8,4 °dH	woda miękka
8,4 do 14 °dH	woda średniotwarda
ponad 14 °dH	woda twarda

* Zgodnie z nową wersją niemieckiej ustawy o detergentach i środkach czyszczących (WRMG); uchwalona
1 lutego 2007 r. przez niemiecki Bundestag, weszła w życie 5 maja 2007 r.